Een lange documentaire van Anet van Barneveld en Annemarie Strijbosch over vijf overlevenden van het vrouwenkamp Ravensbrück.

Beschrijving » Credits »
Genomineerd voor de beste korte documentaire Nederlands Filmfestival, Utrecht 1995.
Speciale juryvermelding - La Mo-Viola, Turijn 1996
Best Documentary - Silence, Elles Tournent, Montreal 1996
Best Feature Length Documentary – Silence, Elles Tournent, Award of the National Film Board of Canada, Montreal 1996

Andere festivalvertoningen:

International Documentary Congress, Los Angeles, 1995.

SCALA Frauen Filminitiative, Munich, 1996.

BESCHRIJVING

Verleden aanwezig is een documentaire over vijf vrouwen uit verschillende landen in Europa. Het leven van de vrouwen nu is uitgangspunt in de film. Langzamerhand komt de kijker er achter dat de vrouwen een deel van hun verleden gemeen hebben: alle vijf hebben in vrouwenconcentratiekamp Ravensbrück gezeten.

Vreemdelingenhaat komt in veel Europese landen weer op, de beelden van de oorlog op de Balkan doen soms direct denken aan de Tweede Wereld Oorlog, maffia-aanslagen ontwrichten Italië, de armoede in Rusland neemt dramatische vormen aan. Een vergelijking met de tijd voor de oorlog, ondanks de grote verschillen, dringt zich op.
Wat de vrouwen nu doen en denken en wat ze toen hebben meegemaakt, heeft vaak direct met elkaar te maken. Ze nemen ons mee in hun persoonlijke kijk op de huidige tijd. Ze vertellen over hun herinneringen en spiegelen die aan gebeurtenissen in het leven nu.

CEIJA STOIJKA, een Oostenrijkse zigeunerin, voelt zich de laatste jaren gedwongen te schrijven, te zingen en te schilderen over de oorlog. De herinneringen worden te sterk. Ze is bang voor de toekomst van haar kinderen, omdat de vreemdelingenhaat weer oplaait in Oost Europa. Lange tijd heeft ze de oorlog willen vergeten, en heeft ze met haar familie in een woonwagen in Oostenrijk rondgetrokken. Nu woont ze in Wenen.

AAT BREUR, een Nederlandse kunstenares, is erg gesloten en bemoeit zich niet met politiek. Ze schildert en geeft schilderles. Ze wil niet aan de oorlog herinnerd worden, ook al gebeurt dat elke keer toch weer. Om die weigering heeft haar dochter lange tijd met haar gebroken. In kamp Ravensbrück heeft ze tekeningen gemaakt. Die verschillen hemelsbreed van de schilderijen die ze nu maakt. Ze woont nu nog in Hilversum, een provinciestad, maar zal binnenkort terug verhuizen naar Amsterdam, terug naar haar (klein)kinderen, en oude vrienden en bekenden.

STELLA NIKIVOROVA, een vrouw van middelbare leeftijd, woont in Sint Petersburg. Ze werkt op een kantoortje voor oorlogsslachtoffers. Ze probeert hen te helpen met het krijgen van een uitkering, omdat de Russische staat de nabestaanden van de Tweede Wereld Oorlog het liefst vergeet. In het kamp heeft ze haar moeder verloren, maar ze wist dat haar vader nog ergens in leven moest zijn . Met die hoop overleefde zij het vreselijke weeshuis, waarin zij na de oorlog terecht was gekomen. Zij is getrouwd met de zoon van de vrouw die haar geholpen heeft bij de speurtocht naar haar vader.

Die vrouw is ANTONINA NIKIVOROVA, een bejaarde arts, die haar hele leven honger en ellende heeft gekend. Tot voor kort was zij trouw aan de communistische idealen, ook al heeft de KGB ervoor gezorgd dat ze na de oorlog naar Siberië werd verbannen. "Als je je krijgsgevangene hebt laten maken, moet je wel een landverrader zijn", was de heersende gedachte. Ze probeert nu in het straatarme en criminele Sint Petersburg moeizaam het dagelijkse eten bij elkaar te scharrelen voor haar kinderen en kleinkinderen.

LIDIA ROLFI woont in Mondovi, Piemonte, Italië. Ze is, ook al is ze nu gepensioneerd, nog steeds gemeenteraadslid voor de socialistische partij. Dagelijks bemoeit ze zich met de problemen van vluchtelingen en andere immigranten in haar dorp. Iedereen kent haar en komt bij haar aankloppen voor hulp en raad. Na de oorlog kwam ze terug uit het kamp in een haar vijandig Italië. Ze raakte bevriend met Primo Levi, en schrijft over haar ervaringen in het verzet en de relatie met de huidige tijd.

Door de ogen van STELLA en ANTONINA zien we zo een stukje van het bankroete, desolate Rusland. LIDIA toont ons haar persoonlijke gevecht in het politiek corrupte Italië, waar steeds meer mensen zich keren tegen de aanwezigheid van, met name, Afrikaanse immigranten. Het gematigde en tolerante blazoen van Nederland vertoont hier en daar scheuren, ook al wil en kan AAT zich daar niet mee bemoeien. En in Oostenrijk zien we de angst van CEIJA's familie voor het sterk opkomende neofascisme.

Recente nieuwsbeelden en oud archiefmateriaal, verbeelde herinneringen, dromen en nachtmerries nemen in de film een belangrijke plaats in. Ze verbinden toen met nu, ze versterken het gevoel van "nog steeds" en "al weer".

CREDITS

De vrouwen van Ravensbrück: Ceija Stoijka (Oostenrijk), Lidia Rolfi (Italië), Aat Breur (Nederland), Stella Kugelman Griez (Rusland), Antonina Nikiforova (Rusland)

Scenario en regie: Anet van Barneveld, Annemarie Strijbosch

Camera en licht: Anet van Barneveld

Geluid: Pepijn Aben

Muziek: Michel Mulders  

Montage: Denise Janzée

Geproduceerd door: Kaie Klaassen voor Moving Image Production

Verleden Aanwezig is een Moving Image Production film, voor TV3/ Humanistische Omroep Stichting, mede gefinancierd door het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties, en met de steun van Documentary, Media Programme of the European Communities.

Lengte: 50 min.

Formaat: 16 mm/1:1.33 en elk video systeem

Originele talen: Italiaans, Russisch, Nederland, Duits

Taalversies: Nederlands ondertiteld, Engels ondertiteld

copyright © Moving Image Production B.V., 1994